Маргад эрдэнийн чулуу

 

Маргад бол берилл (Биндэръяа) (Be₃Al₂(SiO₃)₆)  чулуулагын нэгэн төрөл бөгөөд үелэх системийн 23-р элемент болох ванади (V) болон 24 дэх хром (Cr) элементүүдээс бүрдсэн ногоон өнгөтэй үнэт эрдэнийн чулуу юм. Берилл (Биндэръяа) нь 7.5-8 хатуулагтай.  19-р зууны эхээр чулуу судлаач Фридрих Моосын бий болгосон хатуулагын шатлал нь хамгийн дээд тал нь 10 хатуулагтай алмаз байдаг байна.

Түүний шинж чанар

Маргад эрдэнэ нь бусад эрдэнийн чулуулагуудын нэгэн адил 4 үндсэн хэмжигдэхүүнээр ангилагдан зэрэглэл тогтоолгодог. Энэхүү хэмжигдэхүүн нь дөрвөн “C (си)” гэж нэрлэгддэг. Үүнд Color буюу өнгө, Cut-хэлбэр дүрс, Clarity-тунгалаг, Crystal (carat) талст  зэрэг байдаг байна.

20-р зуунаас өмнө дархадууд өнгө болон талст хоёрын нэгдлээр эрдэнийн чулуулагын чанарыг тодорхойлдог байсан. Тиймээс эрдэнийн чулууны өнгө гэдэг маш чухал бөгөөд хамгийн том хэмжүүр юм. Харин дараа нь талст ордог байна. Харин сайн маргад бол гайхалтай ногоон өнгөөс гадна маш цэвэр тунгалаг байх ёстой. 1960 онд Америкийн үнэт эрдэнийн чулууны зах зээл маргад эрдэнийн чулууны тодорхойлтыг “ногоон ванадигийн тархацтай берилл (Биндэръяа) бол маргад эрдэнийн чулуу юм” хэмээн өөрчилсөн. Үүний үр дүнд Америкт ногоон ванадиг маргад эрдэнийн чулуу хэмээн худалдан авах болсон харин Их Британи болон Европт үүнийг хүлээн зөвшөөрөөгүй. Америкт ванади маргадыг хуучин маргадаас ангилахын тулд түүнийг Колумбын маргадын шинж чанарыг агуулсан колумб маргад гэж нэрлэдэг.

Өнгө

Геммологит (үнэт чулуу судлах шинжлэх ухаан) өнгө бол гурван бүрэлдэхүүн хэсэгтэй. Өнгөний дэвсгэр (hue), гэрэл шингээлт (saturation), тон (tone) байдаг. \Зураг 1\


\Зураг 1\

Хүний нүд ойролцоогоор 150 өнгийг ялган харах чадвартай байдаг. Харин геологит түүний ердөө 31 өнгийг өргөн хэрэглэдэг ба дэвсгэр өнгө болдог байна. \Зураг2\


\Зураг 2\

Маргад үндсэн дэвсгэр ногоон өнгөтэй атлаа шар ногооноос цэнхэр ногоон өнгө рүү уусалттай өнгөтэй юм. Тиймээс маргадын хувьд шар болон цэнхэр өнгө бол энгийн хоёрдогч дэвсгэр өнгө юм. \Зураг 3\

\Зураг 3\

Харин тонын \tone\ хувьд 11 төрөл байдаг. Тэдгээрээс 50%-70% хооронд маш сайн өнгүүд байдаг байна. Хамгийн сайн маргад ойролцоогоор 75% тонтой байдаг хэрэв 0% тонтой бол өнгөгүй харин 100% бол гэрэл үл нэвтрүүлэх хар өнгөтэй байдаг байна. \Зураг 4\

Нэмж хэлэхэд, сайн чулуу маш сайн гэрэл нэвтрүүлдэг. Маргадын дэвсгэр өнгө гэрэлтэй байдаг (vilvid).\Зураг 5\

\Зураг 4\

1.Colourless/white 2.Extremely ligh 3.Very light 4.Light 5.Medium light 6.Medium 7.Medium dark 8.Dark 9.Very dark 10.Extremely dark 11.Black



\Зураг 5\

 Маргад эрдэнэ нь ногоон гэсэн утгатай "smaragdus" гэсэн Грек үгнээс гаралтай. Тэрээр ногоон бериллийн төрөл зүйл юм. Берилл нь олон өнгийн төрлүүдтэй байдаг. Жишээ нь тэнгисийн усан цэнхэр аквамарин (aquamarine), алтан шаргал холиодор (heliodor), ягаан морганити (morganite) болон өнгөгүй гошенит (goshenite).

Тунгалаг (clarity)

Маргад эрдэнэ нь дангаараа байдаггүй бөгөөд гадаргуу нь хагаран ан цав үүссэн байдаг. Алмазыг стандарт томруулдаг (10× томруулагч) шилээр түүний цэвэр тунгалаг байдлыг тодорхойлдог бол харин маргад эсрэгээрээ нүдээр харан тодорхойлж болдог. \Зураг 6\


\Зураг 6\

\Зураг 6\

Иймээс маргад хэрвээ аливаа зүйлтэй хамт биш дангаараа байвал түүний өө сэвгүй болохыг нүдээрээ гэрэлд хараад тодорхойлох боломжтой. Чулуунууд ан цав үүсэн хагараагүй тохиолдол маш ховор байдаг ба тэр тусмаа маргад бол бараг бүгдээрээ цэвэр тунгалаг байдлыг нэмэгдүүлхийн тулд засаж янзалсан байдаг. Дээр тодорхойлсончлон үндсэн ногоон дэвсгэр өнгөтэй цэвэр тунгалаг чулуунууд хоёрдогч дэвсгэр өнгө нь 15%-аас илүүгүй эсвэл дунд зэргийн бараан тонын (tone) шар юм уу цэнхэр өнгийн хольцтой байвал хамгийн үнэтэй байдаг. \Зураг7\

\Зураг 7\

Боловсруулалт
Үнэт чулуу засагчид маргадын цэвэр тунгалаг байдлыг нэмэгдүүлэхийн тулд тослох үйл ажиллагааг хийдэг. Ерөнхийдөө царс модны тосыг хугарлын индексын дагуу практикт өргөн ашигладаг. Бусад шингэний хувьд нийлэг тос болон полимерыг хугарлын индексын дагуу ашигладаг ба маргадын хувьд Оптикон (Opticon) хэрэглэдэг жишээтэй. Америк дахь  Худалдааны Холбооны комисс (U.S. Federal Trade Commission) маргадыг зарах үедээ энэхүү боловсруулалтын талаар мэдэгдэж байхыг шаардаж байгаа. Тосны хэрэглээ бол уламжлалт зүйл бөгөөд үнэт эдлэлийн худалдаагаар нэгэнт хүлээн зөвшөөрөгдсөн зүйл юм. Бусад боловсруулалтын хувьд, ногоон өнгийн тосыг ашиглах тохиолдол гардаг ба үүнийг худалдаанд хүлээн зөвшөөрдөггүй. Лаборторын хамтын нийгэмлэг нь маргадын цэвэр тунгалаг байдлын зэрэглэлийг тогтоох хэв маягийг саяхан стандартжуулсан.

Маргадын байршил

Эртний маргадуудыг Египет, Энэтхэг, Австри улсуудад олборлож байсан. Колумб бол дэлхийн хамгийн том маргад үйлдвэрлэгч орон юм. Дангаараа дэлхийн нийт маргадын 50–95% хангадаг байна. Өнгөрсөн арван жилийн дотор Колумбын маргад эрдэнийн бүтээгдэхүүн 2000 оноос 2010 он хүртэл 78%-аар өссөн байна. Колумбид Музо (Muzo), Коскиез (Coscuez), Чивор (Chivor) хэмээх нэртэй гурван том маргад олборлогч уурхай байдаг. Зургаан талт бүтэцтэй хар нүүрсний хольцтой гэж алдаршсан ховор Трапиц (trapiche) хэмээх маргад эрдэнэ Колумбаас олдсон.

Замби (Zambia) бол хамгийн том хоёрдогч олборлогч орон юм. Китве (Kitwe) хотын баруун өмнөд хэсэгт байрлах ойролцоогоор 45 километрыг хамрах Капубу (Kafubu River) голтой Кагем (Kagem) уурхай нь 2004 онд гэхэд дэлхийн нийт эрдэнийн чулууны 20%-г хангаж байсан. 2011 оны эхний хагаст Кагем (Kagem) уурхай 3.74 тн маргад эрдэнэ үйлдвэрлэсэн.

Мөн Афганистан, Австрали, Автсри, Бразил, Болгар, Канбож, Канад, Хятад, Египет, Этиоп, Франц, Герман, Энэтхэг, Итали, Казахстан, Мадагаскар, Мозамбик, Намиби, Норвеги, Пакистан, Орос, Сомали, Өмнөд Африк, Их Британи, Швейцари, Танзани, Америк, Замби, Зимбабве. Америкийн Коннектикут, Монтана, Невада, Хойд болон Өмнөд Каролина хотуудад маргад эрдэнэ олдсоон байна. 1997 онд Канадын Юкон хотод мөн олдсон байна

Нийлэг маргад

Хидродермал (hydrothermal-усан анагаах ухаан) болон үржлийн аргаар нийлэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсээр байгаа ба энэхүү арга нь өнгөгүй бериллыг хурдацтай үржүүлэн маргад хийх процесс юм. Анх нийлэг маргадыг маш амжилттай үржүүлсэн хүн бол Carroll Chatham байжээ. Бас нэг томоохон маргад үржүүлэгч бол ноён  Pierre Gilson юм. Түүний бүтээгдэхүүнүүд 1964 оноос хойш зарагдаж байгаа бөгөөд байгалийн өөрийнх нь өнгөгүй бериллийн эсээр үржүүлэн хоёр талаас нь буддаг байна. Тэрээр сард 1 мм өсдөг ба ерөнхийдөө 7 сарын хугацаанд 7 мм зузаантай үржүүлдэг байна. 1980 аад онд өөрийн лабораторыг Японы нэгэн пүүст зарсан боловч 1989 Сан Францискод болсон газар хөдлөлтөөс хойш зөвхөн Chatham л зөвхөн үйлдвэрлэлээ явуулж байгаа байна.

Харин хидродермал (hydrothermal-усан анагаах ухаан) нийлэг маргадыг IG Farben, Nacken, Tairus болон өөр бусад хүмүүс онцгойлон тайлбарлаж байсан боловч анх худалдааж болохуйц нийлэг маргад 1960-аад оноос Австрийн Инсбрук хотын Johann Lechleitner хэмээх хүн үйлдвэрлэсэн. Энэхүү чулуунууд анх "Эмерита" болон "Симералдс" гэсэн нэрээр худалдаанд гарж байсан ба байгалийн өнгөгүй берилл чулууны оройн хэсэгт нимгэн маргадын давхаргатай үржүүлж байсан. Түүний дараа 1965 оноос 1970 онд Юнион Карбиде химийн үйлдвэрийн Линде хэмээх салбар нийлэг маргадыг хидродермал аргаар үйлдвэрлэсэн. Түүний патентад хүчиллэг орчин бол хромыг (өнгөнд ашиглагддаг) бууруулахаас урьдчилан сэргийлэх чухал зүйл юм гэж байдаг. Мөн цахиур агуулагч тэжээллэг бодис нь талстын эсийг үр хөврөл үүсэх болон өсөлтийг зогсоохоос урьдчилан сэргийлэн урвалд орхоос хамгаалж байдаг. Өсөлт нь конвекциор дэмжүүлсэн тархах урвалын процессоор явагддаг. Одоогоор хидродермал маргадыг үйлдвэрлэгч хамгийн том пүүс бол ОХУ дахь Тайрус (Tairus) бөгөөд Колумбын шүлтийн ордны маргадтай ижил химийн нэгдэлтэй хидродермал маргадыг үйлдвэрлэн амжиланд хүрсэн. Түүний бүтээгдэхүүнүүдийг “Колумбын бүтээсэн маргад” эсвэл “Тайрусын бүтээсэн маргад” гэсэн нэрээр нь мэддэг. Хэт ягаан туяаны гэрэлтүүлгээр нийлэг болон жинхэнэ эсэхийг ялгадаг ба жинхэнэ маргад хэт ягаан туяанд идэвхгүй байдаг боловч ихэнх нийлэг маргад мөн адил идэвхгүй байдаг байна. Нийлэг маргадууд “бүтээсэн” гэсэн тодотгол дотор багтаж явдаг ба жинхэнэ маргадаас ялгагдах зүйлгүй болоод байгаа. Америк дахь Холбооны Худалдааны Комисс (FTC) нийлэг гэж нэрлэж болох, болохгүйг ялгах хатуу журмуудтай байдаг. Жишээ нь: 23.23(c)-д Салбарын бүтээгдэхүүнийг хамгийн түрүүнд гэрлийн, физикийн, химийн ижил шинж чанаруудаар чулууг нэрлэхээс биш “Лабораторт бүтээсэн”, “Лабораторт үржсэн”, “\Үйлдвэрлэгчийн нэрээр\-бүтээсэн” эсвэл “нийлэг” гэсэн үгийг ашиглан салбарын нэрээр нэрлэх нь шударга бус хуурмаг явдал юм гэсэн байдаг.

Хамгийн алдартай маргадууд

Маргад бол уламжлалт ёсоор  5 сард төрсөн хүмүүсийн од гаригт тохирдог чулуу юм.  

1.      Колумбын “Chalk маргад” нэртэй бөгж. Маш чанартай 37 караттай, 7,56 грам маргадтай одоогоор АНУлсын Лондон хотод байрлах үндэсний байгалийн түүхийн музейд хадгалагддаг. \Зураг8\

\Зураг 8\

2.      Колумбын Музо ордоос олдсон бөгөөд хамгийн том “Duke of Devonshire” нэрээр алдартай маргад бөгөөд 1,383.93 караттай. 2007 оноос хойш АНУлсын үндэсний байгалийн түүхийн музейд хадгалагддаг

3.      Колумбын “Gachala маргад” 1967 онд 858 карат, 172 грамтай алдартай маргад\Зураг 9\

\Зураг 9\

4.      Колумбаас Энэтхэгт зарсан “Mogul Mughal маргад” 217,8 караттай. Тэрээр 2008 оны 12 сарын 17 нд Катарын нийслэл Доха хотын Лалын шашны урлагын музейд байршуулсан.

5.      Бразилийн “Bahia маргад”.

 

Эх сурвалж

http://en.wikipedia.org/wiki/Emerald
http://www.uppergems.com/content/15-the-4-c-s-colored-gemstones

Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг англи хэлний угтварууд

Угтвар 1. "Anti-" эсвэл "Ant-"

Утга: "anti"= "эсрэг".  Гэхдээ энэхүү угтвар нь бусад хэлэнд "өмнө" гэсэн утгаар ордог. Тиймээс Англид бол эсрэг гэсэн утгаар ордог байна.
Дуудлага: Зарим хүмүүс "anti"-г "ant - I" харин зарим нь "ant - ee" гэж дууддаг гэвч хоёр дахь дуудлага нь Хойд Америкт илүү өргөн хэрэглэггддэг байна. Гэвч хоёуланг нь хэрэглэж болно.

Жишээ1: "antisocial" = нөхөрсөг бус хүн (нийтэч бус), зожиг.
"He has been very antisocial since his wife died two years ago".
"Тэр хоёр жилийн өмнө эхнэрээ нас барсанаас хойш маш зожиг болсон".
Жишээ 2: "antislavery"= боолчлолын эсрэг (хөдөлгөөн)
 "The antislavery movement was an effort by many people to end slavery in the 19th century". 
"19-р зууны сүүлээр боолчлолыг үгүй хийхийн тулд маш олон хүн боочлолын эсрэг хөдөлгөөнд оролцон хичээн зүтгэсэн".
Жишээ 3: "antiwar"= дайны эсрэг.
 "Antiwar protesters went to Washington to persuade the President to stop sending soldiers abroad". "Дайны эсрэг эсэргүүцэл илэрхийлэгчид цэргүүдийг гадаад руу явуулах үйл ажиллагааг болиулах зорилгоор ерөнхийлөгчийг ухуулахаар Вашингтон руу явсан ". 

Бусад хэрэглэгдэхүйц үгс:
antibacterial - Бактерийн эсрэг 
antispam software - хэрэгцээгүй майл ирхийг болиулах програм
antonym - эсрэг утгатай үг
antibiotic - эмийн нэг төрөл
antifreeze - машиныг үл хөлдөөгч шингэн
antibody - биеийн эсэргүүцэл

 Угтвар 2. "Bi-" эсвэл "Bin-"

Утга: "bi-" болон "bin-" нь хоёулаа "хоёр" гэсэн утгаар ордог.
Дуудлага: "Bi-" нь ихэвчлэн "bye" гэж дуудагддаг.
Жишээ 1: A "bicycle" = дугуй (хоёр дугуйтай)
Жишээ 2:  "bilingual"= хоёр хэлээр чөлөөтэй ярьдаг хүн
Жишээ 3: "Binoculars" = хоёр нүдний дуран
Жишээ 4: "binary"= хоёртын систем (компьютерийн зөвхөн тэг болон нэгийг ашигладаг )          
          Бусад хэрэглэгдэхүйц үгс:
          bifocals - давхар фокустай нүдний шил
          bigamy - хоёр эхнэртэй хүн
          biannually - жилд 2 удаа
          biped - хоёр хөлт амьтанd (жишээ нь хүн)
          binomial - математикын тэнцэтгэл (бином буюу хоёр гишүүнт)
          biweekly - хоёр долоо хоногт нэг удаа
          (Гэвч "biology" бол "bio" болон "life" гэсэн үгнээс гаралтай үг юм.)

Угтвар 3. "di -" эсвэл "du-"

Утга: "Du-" болон "di-" энэхүү хоёр угтвар нь ижил утгатай бөгөөд өмнөх угтвар болох "bi-" болон "bin-" гэснэ угтвартай ижил "хоёр" гэсэн утгаар ордог.
Дуудлага: "Du-" нь  "do" гэсэн үгтэй адил дуудагдаж байхад "di-" нь "die" гэсэн үгтэй адил дуудагддаг.
Жишээ 1: "duo" = хоёр хүнтэй баг
Жишээ 2: "duplicate" = заримдаа хуулах гэсэн утгаар ордог бөгөөд хуулбар гэсэн утгатай. Жишээ 3: "dioxide" = хоёр хүчилтөрөгчийн атомоос бүрддэг химийн элемент юм.
             Бусад хэрэглэгдэхүйц үгс:
             duplicity - худлаа хэлэх, хоёр нүүр гаргах (нэг зүйл хэлсэн боловч хоёр утгатай)
             a duel - хоёр эрчүүдийн дунд болох тэмцэл
             duet - хоёр хүн хамтарч дуулах
             dialogue - харилцан яриа (хоёр хүн хоорондоо)
             dissect - хоёр хэсэг болгон хуваах\тасдах, ямар нэгэн юмыг онгойлгохын тулд хэрчих
             diverge -  хоёр хэсэгт салаалах (зам)
             (Гэвч "diary" гэсэн үг нь "day" буюу өдөр гэсэн үгнээс гаралтай   "dia" гэсэн угтвартай өдрийн тэмдэглэл гэсэн үг юм.)

Угтвар 4. "tri-"

Утга: "Tri-" = гурав
Дуудлага: "tri-" хоёр янзын дуудлагатай. Эхнийх нь"try" нөгөөх нь "trip" гэсэн үгэнд ордог "i" гэсэн үсгээр дуудагддаг байна.
Жишээ 1: "tricycle" ("try" гэж дуудагддаг) = 3 дугуйтай дугуй (хүүхэд унахад амархан байдаг хойноо 2 өмнөө нэг дугуйтай дугуй)
Жишээ 2: "Triple" ("trip"-н "i"-р дуудагддаг) = гурав дахин их
Жишээ 3: "triangle" ("try" гэж дуудагддаг)= гурвалжин                  
                 Бусад хэрэглэгдэхүйц үгс:
                 triplets - гурван ихэр хүүхэдтэй ээж
                 tripod -гурван хөлтэй камер
                 triangular - гурвалжин хэлбэртэй ямар нэгэн зүйлийг хэлнэ
                 triathlon - гүйх, сэлэх, дугуйн уралдаантай спортын үйл ажиллагаа
                 trio - гурван хүний бүрэлдэхүүнтэй баг


 Угтвар 5. "mono-"

 Утга: "mono" = ганц, нэг гэсэн утгатай
Дуудлага: "mono"-гийн эхний "o" нь "father" гэдэг үгэнд ордог "a" гэсэн үсэг шиг дуудагддаг. Харин хоёр дахь "o" нь "slow" болон "no" гэдэг үгэнд ордог шиг уртаар дуудагддаг.
Жишээ 1: "monopoly" гэлэг нь нэг компани өрсөлдөгчгүйгээр зах зээлийг дангаараа хянахыг хэлнэ. Маш олон хүн Microsoft компанийг програм хангамжийн зах зээлд монополь байсан гэж үздэг.
Жишээ 2: "Monotony" (нэр үг) юм уу "monotonous" (тэмдэг нэр) эдгээр үгс нь ямар нэгэн юманд хэн нэгэн огтхон ч сонирхолгүй байгааг тохиолдолд хэрэглэдэг үг.
"That movie was so monotonous!" or "I can't live with the monotony of a typical office job".
"Тэр кино үнэхээр уйтгартай байсан", "Би нэгэн хэвийн уйтгартай офисийн ажил хийж чадахгүй ээ."
Жишээ 3: "Monotheism"-нэг бурхантай шашныг илэрхийлнэ.
"Christianity, Islam, and Judaeism are all monotheistic religions".
                  Бусад хэрэглэгдэхүйц үгс:
                   monorail - a train on just one track
                   monologue - just one person talking (as on TV)
                   monochrome - something that has just one color
                   monosyllabic - describing words with just one syllable
                   monogram - a single letter, often on a suitcase or piece of clothing
                   monogamy - having only one wife or husband
                   monarch - a king (only one leader)

What can i do for orphanages?

I respect Ankhaa who found The Brothers’ and Sisters’ Union of Mongolia.

 

Overview of the Mongolian Brothers’ and Sisters’ Union:

The Brothers’ and Sisters’ Union (АЭДХ) is a non-government association located in Mongolia that represents the interests of Mongolian orphanages and each child that resides in them. Founded in 2013, and motivated out of desire to achieve better outcomes for our precious children, АЭДХ believes in the power of care, love and education. Ever...y Mongolian child who comes through an orphanage, whatever their circumstances, deserves a happy childhood and a bright future.

Unfortunately, АЭДХ cannot provide that happy childhood and bright future to all Mongolian children who stand in need. Each year, 20 to 30 children leave the care of our orphanages, with many of them having no family to return to, or anywhere to go. They lack the skills and knowledge necessary to support themselves and often fall into vicious cycles of unemployment, alcoholism, drug abuse, homelessness, violence and crime. Many are forced to spend the extreme winters underground near Ulaanbaatar’s heated pipelines, living in heartbreaking conditions and vulnerable to the numerous dangers associated with homelessness. The АЭДХ is committed to reversing this situation.
At present, our orphanages are suffering from a lack of funding, so we are often unable to provide the support and guidance our children desperately need. Despite this, we have established a small-scale, for-profit shoe-making studio in Ulaanbaatar.

Currently, seven children work here, earn an income and learn the essential skills they need to become expert craftsman and craftswomen. It teaches them the value of gainful employment and teamwork, and builds their confidence through the positive direction of our dedicated teachers. But, this alone is sadly not enough.

There are an incredible number of highly talented children that come through our orphanages. Some are beautiful singers and musicians, some are stunning dancers, some are brilliant artists, and some are academically gifted. Many of them lack the money to fund further education at Mongolian universities and institutes, so their talents go unrealised. The АЭДХ wishes to help these children to achieve their aspirations. We require assistance to fund the tuition fees and learning materials that these children cannot afford.

Therefore, the АЭДХ is very interested in hearing from potential donors—government and non-government—who would like to contribute to a sustainable future for our children. We need the assistance of donors who are willing to give not only funds, but their partnership and commitment to our children. Too often, we see promising children lost to hopelessness after they exit our orphanages, despite our best efforts. We need donors who want to end this, and help our children to fulfil their dreams and achieve the life they deserve.

If you or your organisation would like more information or is interested in becoming a donor, please contact Bat-Erdene on 88002624 or gabierdene [at] gmail.com.

Англи хэлний өргөн хэрэглэгддэг 50 хэлц үг (жишээтэй)

Хүмүүс хэлц үг сурах их дуртай байдаг учир нь тэд англи хэлийг илүү төрөлх хэл шигээ хэрэглэхийг хүсдэг. Хэрвээ тэд зөв хэрэглэж чадвал энэ нь үнэхээр зөв юм.  Гэвч хүмүүс эдгээр үгсийг буруу үед хэрэглэх тохиолдол их гардаг. Тиймээс эдгээр үгсийг зөв хэрэглэх нь маш чухал.

Хамгийн эхэнд хэлц үг цээжлэхдээ тухайн үгээр илэрхийлж байгаа цаад утгыг ойлгохыг хичээгээрэй. Жишээ нь гэхэд “as easy as pie’’ гэдэг үгийг цээжлэх гэж байгаа гэж бодоход ‘pie’ (бялуу) бол амттай бөгөөд хүмүүс түүнийг идэх дуртай байдаг тиймээс энэ үг нь эерэг утгатай үг бөгөөд амархан гэсэн үг юм гэж бодох хэрэгтэй.  Энэхүү үг нь мөн "a piece of cake" гэсэн үгээр ордог бөгөөд ижил утгатай юм.

Хоёр дугаарт энэхүү үгээ хэрэглэж сурахын тулд жишээгээр хэрэглэ. Зөвхөн хэлц үгийн жагсаалтыг битгий хараарай учир нь тэд амархан мартагддаг бөгөөд түүний утгыг ойлгоход тус болж чаддаггүй. Тиймээс аль болох жишээтэй нь тогтоохыг бодоорой.

Хэлц үг 1. as easy as pie = маш амархан ("a piece of cake" үгтэй ижил)
Жишээ: He said it is a difficult problem, but I don't agree. It seems as easy as pie to me!        
Энэ бол маш хэцүү асуудал гэж тэр хэлсэн боловч би санал нийлэхгүй байна. Надад бол энэ маш амархан шиг санагдаж байна.

Хэлц үг 2. be sick and tired of = үзэн ядах ("can't stand" үгтэй ижил)
Жишээ: I'm sick and tired of doing nothing but work. Let's go out tonight and have fun.                                             
Би ажиллахаас гадна юу ч хийхгүй байхыг үзэн яддаг. Өнөө орой гарж хөгжилдөцгөөх үү!

Хэлц үг 3. bend over backwards =маш их хичээх (магадгүй хэтэрхий их)
Жишээ: He bent over backwards to please his new wife, but she never seemed satisfied.     
Тэр эхнэртээ таалагдах гэж маш их хичээсэн боловч түүний эхнэр хэзээ ч сэтгэл хангалуун байгаагүй.

Хэлц үг 4. bite off more than one can chew = өөрийн хийж чадхаасаа ч хамаагүй илүү үүрэг хариуцлагатай байх                                                        
Жишээ: John is so far behind in his studies. Besides classes, he plays sports and works at a part-time job. It seems he has bitten off more than he can chew.      
Тэр анги удирддаг бөгөөд түүний хажуугаар спортоор хичээллэх болон цагийн ажил хийдэг. Тиймээс тэр өөрийн хийж чадахаасаа ч үүрэг хариуцлагатай байдаг юм шиг санагддаг.

Хэлц үг 5. broke = мөнгөгүй болох
Жишээ: I have to borrow some money from my Dad. Right now, I'm broke.     
Би ааваасаа мөнгө зээлэх хэрэгтэй болчихлоо. Яг одоо би мөнгөгүй байна.

Хэлц үг 6. change one's mind = аль эрт хийхээр төлөвлөсөн зүйлээсээ өөр зүйл хийхээр шийдэх.
Жишээ: I was planning to work late tonight, but I changed my mind. I'll do extra work on the weekend instead.                                                                   
 Өнөө орой илүү цагаар ажиллахаар төлөвлөж байсан боловч төлөвлөгөөгөө өөрчлөн амралтын өдөр илүү цагаар ажиллахаар шийдлээ.

Хэлц үг 7. Cut it out! = муу зүйл хийхээ зогсоох
Example: That noise is really annoying. Cut it out!                                           
Энэ чимээ үнэхээр залхмаар байна. Үүнийгээ зогсоо!

Хэлц үг 8. drop someone a line = хэн нэгэнд захиа юм уу мейл явуулах
Жишээ: It was good to meet you and I hope we can see each other again. Drop me a line when you have time.                                                                      
Тантай уулзахад таатай байна дараа дахин уулзана гэж найдая. Завтай үедээ над руу захиа юм уу мейл бичээрэй.

Хэлц үг 9. figure something out = асуудлыг ойлгох
Жишээ: I don't understand how to do this problem. Take a look at it. Maybe you can figure it out.                                                                                                   
Энэ асуудлыг хэрхэн шийдхийг ойлгохгүй байна.Үүнийг хардаа. Чи асуудлыг ойлгож магадгүй.

Хэлц үг 10. fill in for someone = тэднийг байхгүйд ажлыг нь хийх
Жишээ: While I was away from the store, my brother filled in for me.          
Намайг дэлгүүр дээр байхгүй байх үед миний ах миний ажлыг хийсэн.

Хэлц үг 11. in ages = урт хугацааны турш
Жишээ: Have you seen Joe recently? I haven't seen him in ages.                              
Чи сүүлийн үед Жойг харсан уу? Би түүнийг удаан харсангүй.

Хэлц үг 12. give someone a hand = туслах
Жишээ: I want to move this desk to the next room. Can you give me a hand?    
Би энэ ширээг нөгөө өрөөрүү шилжүүлэх гэсэн юм. Надад туслаач.

Хэлц үг 13. hit the hay = унтахаар орондоо орох ("hit the sack" үгтэй ижил)
Жишээ: It's after 12 o'clock. I think it's time to hit the hay.                                 
12 цаг өнгөрцөн байна. Миний бодлоор унтах цаг болцон байна.

Хэлц үг 14. in the black = бизнес ашигтай ажиллах
Жишээ: Our business is really improving. We've been in the black all year.   
Бидний бизнес үнэхээр сайжирч байна. Бид бүтэн жилийн турш ашигтай ажилчихаад байна.

Хэлц үг 15. in the red =  бизнес алдагталтай ажиллах
Жишээ: Business is really going poorly these days. We've been in the red for the past three months.                                                                                               
Сүүлийн өдрүүдэд бизнес маань муудаж байна. Бид сүүлийн 3 сарын турш алдагдалтай ажиллаж байна.

Хэлц үг 16. in the nick of time = хэтэрхий оройтоогүй боловч хаах дөхсөн
Жишээ: I got to the drugstore just in the nick of time. It's a good thing, because I really need this medicine!                                                                                      
Би эмийн сан хараахан хаах гэж байхад орсон. Энэ бол миний хувьд сайн мэдээ учир нь энэ эм налад үнэхээр хэрэгтэй байсан.

Хэлц үг 17. keep one's chin up = хичээх, зоригтой байх                              
Жишээ: I know things have been difficult for you recently, but keep your chin up. It will get better soon.                                                                                     
Энэ чиний хувьд хэцүү зүйлс гэдгийг би мэднээ тэгсэн ч гэсэн хичээгээрэй. Удахгүй бүх зүйл сайжрах болно.

Хэлц үг 18. know something like the back of your hand = маш сайн мэдэх
Жишээ: If you get lost, just ask me for directions. I know this part of town like the back of my hand.                                                                                        
Хэрвээ чи төөрвөл байршилаа зөвхөн надаас асуугаарай. Учир нь би хотын энэ хэсгийг сайн мэднэ.

Хэлц үг 19. once in a while = заримдаа, байнга биш, хааяа
Жишээ: Have you been to the new movie theater? No, I only see movies once in a while. I usually stay home and watch TV.                                                          
Чи шинэ кино театрыг харсан уу? Үгүй ээ, би хааяа л кино үздэг. Би ихэвчлэн гэртээ үлдэн зурагт үздэг.

Хэлц үг 20. sharp =  яг цагтаа
Жишээ: I'll meet you at 9 o'clock sharp. If you're late, we'll be in trouble!         
Би чамтай яг 9 цагт уулзая. Хэрвээ чи оройтвол бид асуудалд орно шүү!

Хэлц үг 21. sleep on it = шийдвэр гаргахын өмнө түүний талаар бодох   
Жишээ: That sounds like a good deal, but I'd like to sleep on it before I give you my final decision.                                                                                                        
Энэ их дажгүй ажил шиг сонсогдож байна. Гэхдээ би эцсийн шийдвэр гаргахын өмнө үүнийг сайн бодьёо.

Хэлц үг 22. take it easy = тайвширах, амрах
Жишээ: I don't have any special plans for the summer. I think I'll just take it easy.
Надад зуны төлөвлөсөн онцгой зүйл байхгүй байна. Би амрана гэж бодож байгаа.

Хэлц үг 23. to get the ball rolling = ямар нэгэн онцгой том зүйл хийж эхлэх
Жишээ: We need to get this project started as soon as possible. I'm hoping you will help me get the ball rolling.                                                                             
Бид энэ төслйиг боломжтой болмогцоо л эхлүүлэх хэрэгтэй байна. Үүнийг хийж эхлэхэд чамайг туслана гэж найдаж байна.

Хэлц үг 24. up to the minute =  маш сүүлийн үеийн мэдээ
Жишээ: I wish I knew more about what is happening in the capital city. We need more up to the minute news.                                                                              
Нийслэл хотод маань юу болж байгаа талаар би илүү ихийг мэдхийг хүсэж байна. Бидэнд хамгийн сүүлийн үеийн мэдээ хэрэгтэй байна. 

Хэлц үг 25. twenty-four/seven = байнга
Жишээ: You can access our web site 24/7. It's very convenient!                          
Чи бидний вэб сайтыг байнга ашиглах боломтой энэ бол маш тааламжтай нөхцөл.

Хэлц үг 26. all of a sudden = гэнэтхэн, санамсаргүй                                  
Жишээ: He had just gone to bed when all of a sudden the phone rang.          
Түүнийг унтаж байхад гэнэт утас дуугарсан.

Хэлц үг 27. be all ears = идэвхтэй, сонсоход бэлэн байх
Жишээ: Go ahead and speak. I'm all ears!                                                        
Яриад байгаарай би сонсоход бэлэн байна.                          

Хэлц үг 28. be fed up with = өмнө нь үүнийг хийж байсан боловч одоо хийхийг үзэн ядах,   
Жишээ: I'm fed up with my job! I think I should start looking for a new one.     
Би ажлаа үзэн ядаж байна. Би өөр ажил хайж эхлэх хэрэгтэй гэж бодож байна.

Хэлц үг 29. to bug = хэн нэгнийг залхаах (American English)
Жишээ: Hey, stop tapping your fingers. It's really bugging me!                     
Хөөе, хуруугаараа тогшихоо боль. Энэ чинь намайг залхааж байна.

Хэлц үг 30. a cinch = хийхэд маш амархан
Жишээ: I didn't think I could run five kilometers, but with the right preparation, it was a cinch.                              
Би 5 километр гүйж чадна гэж бодоогүй гэвч зөв бэлтгэлтэйгээр хийвэл энэ нь маш амархан байсан.

Хэлц үг 31. cost an arm and a leg = үнэтэй
Жишээ: I'd really like a new car, but they all cost an arm and a leg.                
Энэ машин надад үнэхээр таалагдаж байна гэвч маш үнэтэй юм.

Хэлц үг 32. to cram = шалгалт өгөхийн өмнө хэдэн өдөр шаргуу хичээллэх
Жишээ: If you had studied hard for the past four months, you wouldn't have to cram so much this weekend.                                                                                
Хэрвээ чи өнгөрсөн 4 сарын турш шаргуу хичээллэсэн бол энэ долоо хоногт ингэж их хийхгүй байх байсан юм.

Хэлц үг 33. fresh out of something = ямар нэгэн юм илүү байхгүй байх
Жишээ: I have to go buy some more milk. It seems we're fresh out now.          
Би сүү авхаар явах хэрэгтэй байна. Бидэнд илүү байхгүй байгаа.

Хэлц үг 34. to get it (сөрөг утгаар) = ойлгох
Жишээ: What did the teacher say? I didn't get it. Did you?                         
Багш юу гэж хэлсэн бэ? Би ойлгосонгүй. Чи яасан бэ?

Хэлц үг 35. got a minute? = яг одоо завтай байна уу?
Жишээ: Hey, Joe, got a minute? I have something to show you.                     
Хөөе, Жой чи одоо завтай байна уу? Надад чамд үзүүлэх юм байна.

Хэлц үг 36. give someone a hand = хэн нэгэнд туслах
Жишээ: Could you give me a hand moving this table? It's quite heavy.             
Чи энэ ширээг зөөхөд надад тулаач. Энэ нилээд хүнд юм.

Хэлц үг 37. grab a bite to eat = идэхийн тулд ямар нэгэн юмыг хурдан авах
Жишээ: I'm going to go grab a bite. I'll be back in a few minutes.                      
Би авлаа шүү. Хэдэн минутын дараа буцааж өгнөө.

Хэлц үг 38. drive someone up a wall = хэн нэгнийг маш ихээр уурлуулах ("drive someone crazy" үгтэй ижил утгаар ордог)
Жишээ: My neighbor practices the piano every night, but he's terrible. It's driving me up the wall!                                                                                           
Манай хөрш өдөр болсон төгөлдөр хуураа тоглодог боловч их аймар. Энэ нь намайг маш их уурлуулдаг.

Хэлц үг 39. to hang on = хүлээх
Жишээ: Hang on a few minutes. I have to make a phone call and then I'll be able to join you for lunch.                                                                                         
Хэдэн минут хүлээгээрэй. Би дуудлага хийх хэрэгтэй байна дараа нь өдрийн цайны цагаар чамтай холбогдох боломжтой болно.

Хэлц үг 40. hard headed = зөрүүд                                                               
Жишээ: I can't work with Joe any more. He's so hard headed!                             
Би Жойтой дахин хамт ажиллаж чадахгүйнээ. Тэр маш их зөрүүд!

Хэлц үг 41. have a change of heart = өмнөх шийдвэрээ өөрчлөх
Жишээ: I thought I would change jobs, but now that my boss is treating me with more respect, I've had a change of heart.                                                               
Би ажлаа солино гэж бодож байсан боловч одоо дарга маань надтай хүндэтгэсэн байдлаар хандах болсон. Тиймээс бий өмнөх шийдвэрээ өөрчилсөн.

Хэлц үг 42. have mixed feelings about something = таатай биш байх  
Жишээ: I have mixed feelings about Joe. He's a very good teacher, but he has a very strange sense of humor!                                                                                  
Би Жойтой таатай биш байна. Тэр маш сайн багш боловч үнэхээр сонин хошин зантай.

Хэлц үг 43. head out for = урт хугацааны аялал эхлүүлэх (гэвч энэ нь том хотын аялал)
Жишээ: We're heading out for the countryside to pick some apples. Would you like to join us?                                                                                                             
Бид алим түүхээр хөдөө аялалаар явахаар төлөвлөж байгаа. Чи бидэнтэй хамт явах уу?        

Хэлц үг 44. How come? = яагаад
Жишээ: How come we don't go to the movies any more? I guess we're too busy to enjoy ourselves these days.                                                                                 
Яагаад бид кино үзэхээр дахиж яваагүй юм бэ? Миний бодлоор бид сүүлийн үед маш их завгүй байна.

Хэлц үг 45. keep in touch = холбоотой байх- захиа явуулах эсвэл утсаар ярих ("stay in touch" гэсэн үгтэй ижил утгаар ордог)
Жишээ: Don't forget to keep in touch. I want to know how you're doing while you're away.                                                                                                             
Холбоо барихаа мартваа. Би чамайг ямаршуу байгааг мэдхийг хүсэж байна.

Хэлц үг 46. be kidding = тоглох эсвэл хэн нэгнийг шоглох, шоолох
Жишээ: No, I don't really have three wives - I was just kidding!                         
Үгүй ээ би үнэхээр 3 эхнэртэй болохгүй. Би тоглож байсан юм.

Хэлц үг 47. look down on = хэн нэгэн эсвэл хангалттай сайн биш зүйлийн талаар бодох,
Жишээ: We shouldn't look down on people just because they don't have as much money as we do.                                                                                                        
Бид зөвхөн хүмүүсийн талаар бодох хэрэггүй учир нь бидэнд үүнийг хийх хангалттай мөнгө байхгүй.

Хэлц үг 48. make ends meet = хэрэгтэй зүйлээ худалдан авах мөнгөтэй байх (иэхэвчлэн сөрөг утгаар хэрэглэгддэг)                                                           
Жишээ: Even though I make more money than last year, we just can't seem to make ends meet.                                                                                               
Өнгөрсөн жилээс илүү их мөнгө олж байгаа боловч бид хэрэгтэй зүйлээ худалдан авах мөнгөтэй байж чадахгүй байгаа юм шиг санагдаж байна.

Хэлц үг 49. miss the boat = боломжоо алдах
Жишээ: The sale ends today at noon. If we don't hurry, we're going to miss the boat!                                                                                    
Хямдрал өнөөрийн өдөр дунд дуусна. Хэрвээ бид яарахгүй бол бид боломжоо алдахнээ!                                                                             

Хэлц үг 50. next to nothing = маш бага зардал                                                            
Жишээ: I went to the new discount store and bought these new shoes for only five dollars. That's next to nothing!                                                                         
Би хямдрал зарласан шинэ дэлгүүр рүү явсан ба ердөө 5 доллароор шинэ гутал худалдан авсан. Энэ бол маш бага зардал.