Голден Ретривер

Golden Retriever
Нутаг	Шотланд
Онцлог шинж Жин Эр average 65-75 lbs (29-34 kg) Эм average 60-70 lbs (27-32 kg) Өндөр Эр 23-24 in (58-61 cm) Эм 21 1/2-22 1/2 in (55-57 cm) Үс Шулуун эсвэл дунд зэргийн долгионтой Өнгө Бүх төрлийн алтан шаргал юм уу бор Нас Дунджаар 10-12 жил

Голден Ретривер бол том биетэй нохойны үүлдэрт багтдаг. Тэд бол нугас гэх мэт усны шувууны анч ноход бөгөөд анчид шувууны анд гарахдаа дагуулан авч явдаг тиймээс ретривер буюу анч нохой гэж нэрлэдэг. Учир нь тэд анчдын буудсан авыг гэмтээхгүйгээр олж авчрах чадвартай ажээ. Голден Ретривер бол төрөлхийн усанд хайртай ба үндсэн болон ахисан шатны сургалтын стандартуудыг сургахад амархан байдаг. Мөн тэд урт өтгөн бөгөөд шигүү үстэй үүлдрийн нохой ба энэ нь гадаа байхад нь дулаанаа хадгалахад болон тэдний биеийг уснаас хамгаалж өгж байдаг. Тиймээс тэр усанд хамгийн сайн сэлэгч нохой гэдэгт хэн ч маргах зүйлгүй гэнээ. Голден Ретривер бол хотын зах юм уу хөдөөний байгальд илүү сайн зохицон амьдрах чадвартай нохой юм. Тэд гадаа агаарт байх хэрэгтэй боловч өөрийн хашлагатай байртай байх хэрэгтэй байдаг учир нь тэд хэсүүчлэх төрөлхийн ариншинтай. Нохойн үс маш ихээр гуужин унадаг ялангуяа улирал солигдох үед. Тиймээс тогтмол маш сайн үс, арьсыг нь арчлах хэрэгтэй. Цэвэр цусны нохойнуудын дунд болдог тэмцээнд амжилттай оролцдогоороо алдартай үүлдэр юм. Голден Ретривер нь хараагүй болон сонсголгүй хүний хөтөч, анч, мөн мөрдөгч буюу эрж хайх, аврах гээд маш олон талын чадвартай нохой юм. Энэхүү үүлдэр нь мөн нөхөрсөг, номхон дөлгөөн бөгөөд энэ нь мэргэжлийн манаач нохой байхад тохирохгүй. Тэрээр гэр бүлсэг нохой гэдгээрээ Америкт эхний гуравдугаарт, Австралид тавдугаарт, Англид наймдугаарт ордог байна. Тиймээс ч Голден Ретривер бол гэр бүлийн гайхалтай нохой боловч маш их дасгал сургуулилалт (өдөрт 2 болон түүнээс илүү цагийн) хэрэгтэй байдаг. Мөн тоглох дуртай боловч бас аливаа зааж сургасан зүйл маш идэвхтэй сурдаг нохой юм.

Техасын Голден Ретривер болох Augie нь 2013 оны 8 сарын 13 ны байдлаар теннисийн бөмбөг амаараа зуух тэмцээнд дэлхийн нохойны рекордыг эвдэж байжээ.

Түүний зан араншин

 

Стандарт дахь тодорхойлолтын дагуу Голден Ретривер бол “Сайхан сэтгэлтэй, нөхөрсөг, үнэнч” нохой гэж тодорхойлсон байдаг. Тэрээр гэрийн маш сайн тэжээвэр амьтан бөгөөд хүүхдэд маш үнэнч бөгөөд дотно байдаг. Голден зөвхөн ганц хүндээ үнэнч байх бус гэр бүлийн бүх хүнд үнэнч байж чаддаг. Манаач нохойноос эсрэг зан араншинтай нохой юм. Стэнлие Корени бол сэтгэл судлалын профессор бөгөөд сэтгэл мэдрэлийн судлаач хүн бөгөөд хүний оюун ухаан түүний чадвар болон нохойн түүхийг судласан бүтээлүүд нь маш алдартай хүн юм. Түүний тогтоосон хамгийн ухаантай нохойны жагсаалтын дөрөв дүгээрт Голден Ретривер ордог байна. Тэрээр хэрхэн хүний өгсөн даалгаварыг дуулгавартай биелүүлдэгээр нь жагсаалт тогтоосон байна. Үүнд:






3. Golden Retriever

1. Border Collie

2. Poodle

Аливаа өгсөн даалгаварыг хийх дуртай тиймээс аливаа өгөх даалгаварыг ихдүүлэхгүй л бол сурах дуртай амьтан. Тэрээр мөн өрсөлдөх чадвар сайтай тул ширүүн сургалтын арга барил тохиромжгүй байдаг. Харин хөгжилтэй хэлбэрийн байнгын дасгал сургуулилтанд маш сайн хариу үйлдэл үзүүлдэг. Мөн бусад нохой болон муур зэрэг бусад гэрийн тэжээвэр амьтадтай маш сайн зохицон амьдардаг. Тэд ерөнхийдөө хөтөч, утас ашиглан тусламж дууддаг, эрж хайн мөрдөх болон аврах үүрэгтэй нохой юм.

Голден Ретривер нь том, хүчтэй биетэй бөгөөд уснаас хамгаалсан урт долгионтой үстэй. Нохойны уг гарвалаар болон түүний түүхээс үзвэл зарим орон нутгийн онцлогоос шалтгаалсан өөрчлөлтийг өөрийн үүлдэртээ шингээсэн байдаг. Тухайлбал Голден Ретривер нь өөрийн үс болоод биеийн хэмжээнээс шалтгаалан гурван дэд бүлэгтэй хуваагддаг. Энэ нь Англи, Америк болон Канадын төрлүүд байдаг. Хэдий тийм боловч бүх Голден Ретриверүүд цайвар, шар юм уу алтан шаргал өнгөтэй байдаг ба бүгд эрүүл мэндийн аливаа асуудалд өртөмтгий байдаг. Тэрээр маш ухаантай бөгөөд өөрийн асарч буй хүндээ нөхөрсөг бөгөөд маш үнэнч нохой юм.

Английн төрөл зүйл
 

Английн төрөл Голден Ретривер нь Европ болон Австралид өргөн тархсан ба Хойд Америкийн албан ёсны үүлдрийн стандартаас ялгаатай байдаг. Английн нохойны хоншоор нь өргөн бөгөөд богино харин тух нь өргөн байдаг байна. Түүний хөл нь богино, цээж нь бүдүүн, сүүл нь бага зэрэг богино байдаг байна. Эдгээр шалтгааны улмаас Америк болон Канадын Голден Ретриверээс ихэнхдээ арай илүү хүнд жинтэй байдаг байна. Эр нохойнууд нь хөгшрөхдөө (22-24 инч* \нэг инч нь 2,54 см тэнцүү\) 56-61 см хооронд байдаг харин эм нь бага зэрэг богино (20-22 инч) 51-56 см хооронд байдаг. Англи стандартад жингийн хувьд тодорхой заагаагүй боловч “Англи нохойн үүлдрийн хороо” хойт нуруун хэсгийг Америкт мөрдөгддөг өнцөгтэй байхыг биш шулуун буюу тэгш байхыг илүү сайн гэж үздэг.

Европын төрлийн Голден Ретриверийн нүд нь Америкийн Голден Ретриверүүдийн нүд шиг ташуу юм уу гурвалжин байхаас эсрэгээрээ хар бөгөөд дугуй байдаг байна. Английн үүлдрийн Голден Ретриверийн үсний өнгө нь алтан юм уу цайвар шаргал, улаан юм уу хүлээн зөвшөөрдөггүй улаан хүрэн өнгөтэй байдаг. Англид уг нь цайвар шаргалыг хүлээн зөвшөөрдөггүй байсан боловч 1936 онд стандартдаа энэхүү өнгийг хүлээн зөвшөөрсөн. Энэхүү нэгэн төрлийн өнгийг нэмсэн нь алдаа байсан учир нь үүнийг хүлээн зөвшөөрхөөс өмнө 19-р зууны Ретриверүүд илүү өөрийн алтан шаргал өнгөтэй байсан. Америкийн аливаа тэмцээнд цагаан өнгийн хүлээн зөвшөөрдөггүй. Английн Голден Ретриверүүдийн хорооны гаргасан стандарт нь Америк болон Канадаас бусад оронд хүлээн зөвшөөрөгддөг. Голден Ретривер нь булчингийн хөгжил маш сайтай ба ангийн зорилгоор тэжээдэг нохой юм.

Анх түүний үүлдэр нь Шотландад үүссэн ба яваандаа Английн төрлийн үүлдэр болсон. Америк болон Канадын төрлөөс илүү том биетэй болон хүнд жинтэй байдаг.

Америкийн төрөл зүйл

Америк Голденүүд нь Английн төрлийг бодвол арай жижиг биетэй туранхай байдаг. Эр нь хөгшрөхдөө

(23-24 инч) 58-61 см хооронд байдаг харин эм нь бага зэрэг богино (21,5-22,5 инч) 55-57 см хооронд байдаг. Түүний үс нь өтгөн бөгөөд уснаас хамгаалагдсан зөөлөн өдөрхөг атлаа гялалзсан өнгөтэй байдаг байна. Явах үедээ, эрх дураараа, тайван, хүчтэй алхаатай. Америкийн стандарт пропорц, цус, толгой болон гавлын яс, хүзүү, бие, өндөр, гуя, нуруу зэргийг авч үздэг байна. Америкийн Ретриверүүд мөн адил бусад үндэстний стандартуудыг мөрддөг Голден Ретриверүүдтэй ижилхэн. Америкчууд Английн Голдений гадаад төрх болон зан араншингийн давуу талуудыг шингээхийн тулд Голден Ретриверүүдийн үүлдрүүдийг заримдаа Англиас импортлож ирдэг.Английн төрлийн үүлдрээс арай өндөр бөгөөд өтгөн үстэй байдаг

Канадын төрөл зүйл

Америкийн Голден Ретриверүүдтэй адил, Канадынх нь Английн Голденуудаас илүү өндөр бөгөөд арай туранхай байдаг. Гэвч Америк Голденүүдээс  түүний үс нь илүү нарийн харин өнгө нь илүү бараан байдаг байна.

Богино үстэй, өндөр биетэй үүлдэр юм.

Арьс болон үс




Хамгийн ховор байдаг 2 өнгө.

Цагаан болон гүн бор өнгө.

Дээрх тодорхойлогдсон төрлүүдийн дагуу түүний үсний өнгө нь цайвар цагаанаас бүр гүн бор өнгө хүртлээ ууссан байдаг. Түүний үс нь уснаас хамгаалагдсан бөгөөд урт долгионтой учраас хавар болон намартаа бага багаар гууждаг. Харин арьс нь зөөлөн бөгөөд өвөлдөө дулаанаа хадгалах, зундаа сэрүүнээ хадгалах онцлогтой байдаг байна. Мөн түүний үс нь түүнтэй тоглож байхад төвөг удах хэмжээний тийм хэтэрхий урт ургадаггүй. Голден Ретриверийн урд 2 хөлний ард хэсэг, хүзүүний урд тал, гуяны ард талд мөн сүүлний төгсгөл хэсэгт өдлөх буюу өтгөн байдаг. Түүний үс өсөх тусмаа илүү гэрэлтэй бөгөөд бараан өнгө нь нэмэгддэг.

Эрүүл мэнд болон түүний нас

Голден Ретривер дунджаар 11-12,5 нас насалдаг. Хоол тэжээлийн хувьд эмзэг мэдрэтгий байдаг. Жил болгон малын эмчээр үзлэг хийлэх шаардлагатай. Энэхүү үүлдрийн нохой нь аарцгийн ясны гажигтай байх тохиолдол их байдаг. Тиймээс хүмүүс анх худалдан авахдаа эмнэлгийн бичиг болон ургийн бичигтэй нь авахыг илүүд үздэг болсон байна. Мөн таргалалт их байдаг учир нь энэхүү нохой нь идэх их дуртай J. Тиймээс жаахан гөлөг байхад нь өдөрт 3 аяга л хоол өгөх хэрэгтэй харин том болсон нохойнд 3-5 аяга хоол өгөх нь зүйтэй байдаг. Тиймээс түүний хоол болон хөдөлгөөнд нь анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй.

Арьс арчилгаа

Голден Ретривер нь байнгын тогтол арьс арчилгаа болон усанд орохын хувьд тогтмол бус хааяа л нэг орохыг шаарддаг байна. Тиймээс долоо хоногт дор хаяж нэг удаа үсийг нь самнаж харин үс нь гуужиж байх үед өдөр болгон арьсыг нь арчлах хэрэгтэй. Ер нь бол байнга усанд оруулах шаардлага байдаггүй ба үс болон арьс нь хэвийн нохойны хувьд зориулалтын шампунь юм уу жаахан хүүхдийн шампуниар сард 1 удаа л угаахад хангалттай байдаг. Хэрвээ илүү их усанд оруулах шаардлагатай тохиолдолд түүний арьсыг хуурайшахаас сэргийлэхийн тулд шингэн саван (a soap-free) юм уу чийгшүүлэгч шампунь (moisturizing shampoo) хэрэглэвэл зүгээр.

Түүний үс жилд 2 удаа гууждаг. Мөн түүний чихийг тогтмол болон бохирдох үе бүрт нь цэвэрлэж байх хэрэгтэй. Нохойг самнаж өгөх нь эрүүл ахуйн болон цэвэрлэгээг хоёуланг нь хамарсан ойлголт юм.

Тогтмол үс арчилгаа нь дараах зүйлсээс урьдчилан сэргийлнэ:

1.      Ам гэмтэх, загтнан маажих болон бусад арьсны өвчинүүдээс

2.      Нохойн ариун цэврийн байдлыг хамгаална

3.      Хавганах, хөл нь хазайх, хугарах, шалбарсан зэргийг тогтмол хянах боломжтой

4.      Нохой эзэн хоёрыг хоорондын харилцааг бий болгоно

5.      Арьсны гаднах парзитын халдварыг бууруулна

Арчилгаа:

Нохойны үсийг самнахад заавал цаг зарцуул. Самнах үед үс нь зангирсан юм уу ширэлдсэн байхад нь болгоомжтой самнаарай. Нохойг самнаж өгөх нь түүнд маш таатай байдаг. Зарим нохойнд самыг нь буруу сонгосноор нохойгоо урах тохиолдол гардагаас болж самнуулах дургүй болсон байдаг. Тиймээс самыг нь зөв сонгон өдөр болгон самнах хэрэгтэй.

Арьс арчилгааний маш олон төрлийн самнууд байдаг боловч үндсэндээ 3 төрлийн л сам байдаг:

1.       Bristle brushes- Үүнийг бүх төрлийг үстэй нохойд хэрэглэх боломжтой бөгөөд энэхүү самны шүдний урт өргөн зэргээс хамааран олон янз байдаг. Ерөнхийдөө урт шүдтэйг нь урт үстэй нохойнд түлхүү хэрэглэдэг.

2.       Wire-pin brushes- Шүднийх нь үзүүрийн төгсгөлд резинэнтэй болон зезинэнгүй байдаг ба үүнийг дунд зэргийн урттай буржгар болон ноосон үстэй нохойнд сонгон хэрэглэдэг байна.

3.       Slicker brushes- Сайн чанарын арзгар болон нарийн тороосон материалаар хийгдсэн шүдтэй ба үүнийг ширэлдсэн үсийг авах зорилгоор хэрэглэдэг.

Нохойныхоо үсний онцлогт тохирсон самыг сонгох хэрэгтэй:

1.      Богино, мөлчгөр үстэй: (Зарим Retrievers, Hounds, Chihuahuas, etc): Зөөлөн богино шүдтэй бөгөөд дунд зэргийн арзгар сам хэрэглэвэл зүгээр.



Chihuahuas

Retrievers

Hounds

 



  

 

 
 

2.      Богино, нарийн үстэй: (Terriers, etc.): Slicker сам юм уу шигүү (үстэй-сойтог) богино шүдтэй сам хэрэглэвэл зүгээр.( a firm bristle brush with short)

Terriers,

3.      Дунд зэргийн урт, унжсан үстэй: (Golden Retrievers, Spaniels, Setters, Lhasa Apsos, etc.): Wire-pin brushes эсвэл зөөлөн урт шүдтэй бөгөөд дунд зэргийн арзгараас эхлээд илүү өтгөн байж болох сам сонгон хэрэглэвэл зүгээр. Slicker brush-г үс нь ширэлдсэн үед хэрэглэж болно. (Доорх зургаас харж болно: wire-pin brush or a soft to medium bristle brush)



Setters

Lhasa Apsos

Spaniels,





Golden Retrievers

4.      Буржгар, зөөлөн, ноосон үстэй: (Sheepdogs, Collies, Shepherds, Chows, Pomeranians, etc.): Wire-pin brushes эсвэл шигүү (үстэй-сойтог) урт шүдтэй сам хэрэглэвэл зүгээр. Slicker brush-г үс нь ширэлдсэн үед хэрэглэж болно. (Доорх зургаас харж болно: wire-pin brush or a firm bristle brush)

 


Sheepdogs

Chows

Collies

Pomeranians

Shepherds


















 

5.      Нарийн эмзэг үстэй: (Yorkies, Maltese, etc.): Wire-pin brushes хэрэглэдэг. Зөөлөн slicker brush-г үс нь ширэлдсэн үед хэрэглэж болно.

Yorkies

Maltese

Эх сурвалж:

http://en.wikipedia.org/wiki/Golden_Retriever

http://pets.petsmart.com/guides/puppy-center/grooming/puppy-brushes.shtml

http://www.drsfostersmith.com/pic/article.cfm?aid=248

 

Маргад эрдэнийн чулуу

 

Маргад бол берилл (Биндэръяа) (Be₃Al₂(SiO₃)₆)  чулуулагын нэгэн төрөл бөгөөд үелэх системийн 23-р элемент болох ванади (V) болон 24 дэх хром (Cr) элементүүдээс бүрдсэн ногоон өнгөтэй үнэт эрдэнийн чулуу юм. Берилл (Биндэръяа) нь 7.5-8 хатуулагтай.  19-р зууны эхээр чулуу судлаач Фридрих Моосын бий болгосон хатуулагын шатлал нь хамгийн дээд тал нь 10 хатуулагтай алмаз байдаг байна.

Түүний шинж чанар

Маргад эрдэнэ нь бусад эрдэнийн чулуулагуудын нэгэн адил 4 үндсэн хэмжигдэхүүнээр ангилагдан зэрэглэл тогтоолгодог. Энэхүү хэмжигдэхүүн нь дөрвөн “C (си)” гэж нэрлэгддэг. Үүнд Color буюу өнгө, Cut-хэлбэр дүрс, Clarity-тунгалаг, Crystal (carat) талст  зэрэг байдаг байна.

20-р зуунаас өмнө дархадууд өнгө болон талст хоёрын нэгдлээр эрдэнийн чулуулагын чанарыг тодорхойлдог байсан. Тиймээс эрдэнийн чулууны өнгө гэдэг маш чухал бөгөөд хамгийн том хэмжүүр юм. Харин дараа нь талст ордог байна. Харин сайн маргад бол гайхалтай ногоон өнгөөс гадна маш цэвэр тунгалаг байх ёстой. 1960 онд Америкийн үнэт эрдэнийн чулууны зах зээл маргад эрдэнийн чулууны тодорхойлтыг “ногоон ванадигийн тархацтай берилл (Биндэръяа) бол маргад эрдэнийн чулуу юм” хэмээн өөрчилсөн. Үүний үр дүнд Америкт ногоон ванадиг маргад эрдэнийн чулуу хэмээн худалдан авах болсон харин Их Британи болон Европт үүнийг хүлээн зөвшөөрөөгүй. Америкт ванади маргадыг хуучин маргадаас ангилахын тулд түүнийг Колумбын маргадын шинж чанарыг агуулсан колумб маргад гэж нэрлэдэг.

Өнгө

Геммологит (үнэт чулуу судлах шинжлэх ухаан) өнгө бол гурван бүрэлдэхүүн хэсэгтэй. Өнгөний дэвсгэр (hue), гэрэл шингээлт (saturation), тон (tone) байдаг. \Зураг 1\


\Зураг 1\

Хүний нүд ойролцоогоор 150 өнгийг ялган харах чадвартай байдаг. Харин геологит түүний ердөө 31 өнгийг өргөн хэрэглэдэг ба дэвсгэр өнгө болдог байна. \Зураг2\


\Зураг 2\

Маргад үндсэн дэвсгэр ногоон өнгөтэй атлаа шар ногооноос цэнхэр ногоон өнгө рүү уусалттай өнгөтэй юм. Тиймээс маргадын хувьд шар болон цэнхэр өнгө бол энгийн хоёрдогч дэвсгэр өнгө юм. \Зураг 3\

\Зураг 3\

Харин тонын \tone\ хувьд 11 төрөл байдаг. Тэдгээрээс 50%-70% хооронд маш сайн өнгүүд байдаг байна. Хамгийн сайн маргад ойролцоогоор 75% тонтой байдаг хэрэв 0% тонтой бол өнгөгүй харин 100% бол гэрэл үл нэвтрүүлэх хар өнгөтэй байдаг байна. \Зураг 4\

Нэмж хэлэхэд, сайн чулуу маш сайн гэрэл нэвтрүүлдэг. Маргадын дэвсгэр өнгө гэрэлтэй байдаг (vilvid).\Зураг 5\

\Зураг 4\

1.Colourless/white 2.Extremely ligh 3.Very light 4.Light 5.Medium light 6.Medium 7.Medium dark 8.Dark 9.Very dark 10.Extremely dark 11.Black



\Зураг 5\

 Маргад эрдэнэ нь ногоон гэсэн утгатай "smaragdus" гэсэн Грек үгнээс гаралтай. Тэрээр ногоон бериллийн төрөл зүйл юм. Берилл нь олон өнгийн төрлүүдтэй байдаг. Жишээ нь тэнгисийн усан цэнхэр аквамарин (aquamarine), алтан шаргал холиодор (heliodor), ягаан морганити (morganite) болон өнгөгүй гошенит (goshenite).

Тунгалаг (clarity)

Маргад эрдэнэ нь дангаараа байдаггүй бөгөөд гадаргуу нь хагаран ан цав үүссэн байдаг. Алмазыг стандарт томруулдаг (10× томруулагч) шилээр түүний цэвэр тунгалаг байдлыг тодорхойлдог бол харин маргад эсрэгээрээ нүдээр харан тодорхойлж болдог. \Зураг 6\


\Зураг 6\

\Зураг 6\

Иймээс маргад хэрвээ аливаа зүйлтэй хамт биш дангаараа байвал түүний өө сэвгүй болохыг нүдээрээ гэрэлд хараад тодорхойлох боломжтой. Чулуунууд ан цав үүсэн хагараагүй тохиолдол маш ховор байдаг ба тэр тусмаа маргад бол бараг бүгдээрээ цэвэр тунгалаг байдлыг нэмэгдүүлхийн тулд засаж янзалсан байдаг. Дээр тодорхойлсончлон үндсэн ногоон дэвсгэр өнгөтэй цэвэр тунгалаг чулуунууд хоёрдогч дэвсгэр өнгө нь 15%-аас илүүгүй эсвэл дунд зэргийн бараан тонын (tone) шар юм уу цэнхэр өнгийн хольцтой байвал хамгийн үнэтэй байдаг. \Зураг7\

\Зураг 7\

Боловсруулалт
Үнэт чулуу засагчид маргадын цэвэр тунгалаг байдлыг нэмэгдүүлэхийн тулд тослох үйл ажиллагааг хийдэг. Ерөнхийдөө царс модны тосыг хугарлын индексын дагуу практикт өргөн ашигладаг. Бусад шингэний хувьд нийлэг тос болон полимерыг хугарлын индексын дагуу ашигладаг ба маргадын хувьд Оптикон (Opticon) хэрэглэдэг жишээтэй. Америк дахь  Худалдааны Холбооны комисс (U.S. Federal Trade Commission) маргадыг зарах үедээ энэхүү боловсруулалтын талаар мэдэгдэж байхыг шаардаж байгаа. Тосны хэрэглээ бол уламжлалт зүйл бөгөөд үнэт эдлэлийн худалдаагаар нэгэнт хүлээн зөвшөөрөгдсөн зүйл юм. Бусад боловсруулалтын хувьд, ногоон өнгийн тосыг ашиглах тохиолдол гардаг ба үүнийг худалдаанд хүлээн зөвшөөрдөггүй. Лаборторын хамтын нийгэмлэг нь маргадын цэвэр тунгалаг байдлын зэрэглэлийг тогтоох хэв маягийг саяхан стандартжуулсан.

Маргадын байршил

Эртний маргадуудыг Египет, Энэтхэг, Австри улсуудад олборлож байсан. Колумб бол дэлхийн хамгийн том маргад үйлдвэрлэгч орон юм. Дангаараа дэлхийн нийт маргадын 50–95% хангадаг байна. Өнгөрсөн арван жилийн дотор Колумбын маргад эрдэнийн бүтээгдэхүүн 2000 оноос 2010 он хүртэл 78%-аар өссөн байна. Колумбид Музо (Muzo), Коскиез (Coscuez), Чивор (Chivor) хэмээх нэртэй гурван том маргад олборлогч уурхай байдаг. Зургаан талт бүтэцтэй хар нүүрсний хольцтой гэж алдаршсан ховор Трапиц (trapiche) хэмээх маргад эрдэнэ Колумбаас олдсон.

Замби (Zambia) бол хамгийн том хоёрдогч олборлогч орон юм. Китве (Kitwe) хотын баруун өмнөд хэсэгт байрлах ойролцоогоор 45 километрыг хамрах Капубу (Kafubu River) голтой Кагем (Kagem) уурхай нь 2004 онд гэхэд дэлхийн нийт эрдэнийн чулууны 20%-г хангаж байсан. 2011 оны эхний хагаст Кагем (Kagem) уурхай 3.74 тн маргад эрдэнэ үйлдвэрлэсэн.

Мөн Афганистан, Австрали, Автсри, Бразил, Болгар, Канбож, Канад, Хятад, Египет, Этиоп, Франц, Герман, Энэтхэг, Итали, Казахстан, Мадагаскар, Мозамбик, Намиби, Норвеги, Пакистан, Орос, Сомали, Өмнөд Африк, Их Британи, Швейцари, Танзани, Америк, Замби, Зимбабве. Америкийн Коннектикут, Монтана, Невада, Хойд болон Өмнөд Каролина хотуудад маргад эрдэнэ олдсоон байна. 1997 онд Канадын Юкон хотод мөн олдсон байна

Нийлэг маргад

Хидродермал (hydrothermal-усан анагаах ухаан) болон үржлийн аргаар нийлэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсээр байгаа ба энэхүү арга нь өнгөгүй бериллыг хурдацтай үржүүлэн маргад хийх процесс юм. Анх нийлэг маргадыг маш амжилттай үржүүлсэн хүн бол Carroll Chatham байжээ. Бас нэг томоохон маргад үржүүлэгч бол ноён  Pierre Gilson юм. Түүний бүтээгдэхүүнүүд 1964 оноос хойш зарагдаж байгаа бөгөөд байгалийн өөрийнх нь өнгөгүй бериллийн эсээр үржүүлэн хоёр талаас нь буддаг байна. Тэрээр сард 1 мм өсдөг ба ерөнхийдөө 7 сарын хугацаанд 7 мм зузаантай үржүүлдэг байна. 1980 аад онд өөрийн лабораторыг Японы нэгэн пүүст зарсан боловч 1989 Сан Францискод болсон газар хөдлөлтөөс хойш зөвхөн Chatham л зөвхөн үйлдвэрлэлээ явуулж байгаа байна.

Харин хидродермал (hydrothermal-усан анагаах ухаан) нийлэг маргадыг IG Farben, Nacken, Tairus болон өөр бусад хүмүүс онцгойлон тайлбарлаж байсан боловч анх худалдааж болохуйц нийлэг маргад 1960-аад оноос Австрийн Инсбрук хотын Johann Lechleitner хэмээх хүн үйлдвэрлэсэн. Энэхүү чулуунууд анх "Эмерита" болон "Симералдс" гэсэн нэрээр худалдаанд гарж байсан ба байгалийн өнгөгүй берилл чулууны оройн хэсэгт нимгэн маргадын давхаргатай үржүүлж байсан. Түүний дараа 1965 оноос 1970 онд Юнион Карбиде химийн үйлдвэрийн Линде хэмээх салбар нийлэг маргадыг хидродермал аргаар үйлдвэрлэсэн. Түүний патентад хүчиллэг орчин бол хромыг (өнгөнд ашиглагддаг) бууруулахаас урьдчилан сэргийлэх чухал зүйл юм гэж байдаг. Мөн цахиур агуулагч тэжээллэг бодис нь талстын эсийг үр хөврөл үүсэх болон өсөлтийг зогсоохоос урьдчилан сэргийлэн урвалд орхоос хамгаалж байдаг. Өсөлт нь конвекциор дэмжүүлсэн тархах урвалын процессоор явагддаг. Одоогоор хидродермал маргадыг үйлдвэрлэгч хамгийн том пүүс бол ОХУ дахь Тайрус (Tairus) бөгөөд Колумбын шүлтийн ордны маргадтай ижил химийн нэгдэлтэй хидродермал маргадыг үйлдвэрлэн амжиланд хүрсэн. Түүний бүтээгдэхүүнүүдийг “Колумбын бүтээсэн маргад” эсвэл “Тайрусын бүтээсэн маргад” гэсэн нэрээр нь мэддэг. Хэт ягаан туяаны гэрэлтүүлгээр нийлэг болон жинхэнэ эсэхийг ялгадаг ба жинхэнэ маргад хэт ягаан туяанд идэвхгүй байдаг боловч ихэнх нийлэг маргад мөн адил идэвхгүй байдаг байна. Нийлэг маргадууд “бүтээсэн” гэсэн тодотгол дотор багтаж явдаг ба жинхэнэ маргадаас ялгагдах зүйлгүй болоод байгаа. Америк дахь Холбооны Худалдааны Комисс (FTC) нийлэг гэж нэрлэж болох, болохгүйг ялгах хатуу журмуудтай байдаг. Жишээ нь: 23.23(c)-д Салбарын бүтээгдэхүүнийг хамгийн түрүүнд гэрлийн, физикийн, химийн ижил шинж чанаруудаар чулууг нэрлэхээс биш “Лабораторт бүтээсэн”, “Лабораторт үржсэн”, “\Үйлдвэрлэгчийн нэрээр\-бүтээсэн” эсвэл “нийлэг” гэсэн үгийг ашиглан салбарын нэрээр нэрлэх нь шударга бус хуурмаг явдал юм гэсэн байдаг.

Хамгийн алдартай маргадууд

Маргад бол уламжлалт ёсоор  5 сард төрсөн хүмүүсийн од гаригт тохирдог чулуу юм.  

1.      Колумбын “Chalk маргад” нэртэй бөгж. Маш чанартай 37 караттай, 7,56 грам маргадтай одоогоор АНУлсын Лондон хотод байрлах үндэсний байгалийн түүхийн музейд хадгалагддаг. \Зураг8\

\Зураг 8\

2.      Колумбын Музо ордоос олдсон бөгөөд хамгийн том “Duke of Devonshire” нэрээр алдартай маргад бөгөөд 1,383.93 караттай. 2007 оноос хойш АНУлсын үндэсний байгалийн түүхийн музейд хадгалагддаг

3.      Колумбын “Gachala маргад” 1967 онд 858 карат, 172 грамтай алдартай маргад\Зураг 9\

\Зураг 9\

4.      Колумбаас Энэтхэгт зарсан “Mogul Mughal маргад” 217,8 караттай. Тэрээр 2008 оны 12 сарын 17 нд Катарын нийслэл Доха хотын Лалын шашны урлагын музейд байршуулсан.

5.      Бразилийн “Bahia маргад”.

 

Эх сурвалж

http://en.wikipedia.org/wiki/Emerald
http://www.uppergems.com/content/15-the-4-c-s-colored-gemstones